ปัญหาที่พบเกี่ยวกับการประเมิน

ผู้เขียน นางกุสุมา ลอยฟ้า

.....ในการจัดการศึกษาให้มีคุณภาพนั้นจำเป็นจะต้องใช้หลักการบริหารจัดการ เช่นเดียวกันกับการบริหารหรือดำเนินกิจการต่าง ๆ ที่ต้องมีการดำเนินงานให้เป็นระบบครบวงจร เพื่อตอบสนองต่อความต้องการของลูกค้า หรือผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย โดยมีขั้นตอนที่สำคัญประการหนึ่งคือ การประเมิน
.....การประเมินเป็นกระบวนการที่มีบทบาทสำคัญยิ่งสำหรับ องค์กรในปัจจุบัน เพราะความต้องการสารสนเทศเพื่อใช้ในการวินิจฉัย สั่งการ หรือตัดสินใจ ในการปรับปรุง และพัฒนางาน ให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ในการประเมินเป้าของการประเมินอาจแตกต่างกันซึ่งจะทำให้ การประเมินมีความซับซ้อนแตกต่างกันไปด้วย สารสนเทศที่ได้จากการประเมินในบางครั้งอาจไม่ตรงกับวัตถุประสงค์การประเมิน ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องมาจากปัญหาที่เกิดขึ้นในขั้นตอนต่าง ๆของการประเมินซึ่งจะนำเสนอแต่ละประเด็นดังนี้
1.ปัญหาเกี่ยวกับการวางแผนและการจัดการประเมิน ประเด็นนี้มีปัญหาที่เกิดขึ้นได้แก่
.....1.1 ปัญหาของการกำหนดวัตถุประสงค์ของการประเมิน คือ วัตถุประสงค์กว้างเกินไปไม่ชัดเจนไม่สามารถบอกได้ว่าคืออะไร อาจก่อให้เกิดปัญหาการกำหนดกิจกรรม การประเมินกิจกรรมอาจไม่สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ การมีหลายวัตถุประสงค์ อาจก่อให้เกิดปัญหาในการแปลความหมายได้
.....1.2 ปัญหาของคณะผู้ทำหน้าที่ประเมิน คือ นอกจากมีความรู้ ความเชี่ยวชาญแล้วหากผู้ประเมินไม่มีความสามารถในการสร้างความสัมพันธ์กับบุคคลอื่น ขาดประสบการณ์ในการประเมินหรือมีอคติต่อโครงการหรือหน่วยงานที่ประเมินก็อาจเป็นอุปสรรคต่อความสำเร็จในการบริหารและการจัดการในการประเมินได้นอกจากนี้บทบาท บุคลิกภาพ และจรรยาบรรณก็มีส่วนทำให้การประเมินเกิดปัญหาได้เช่นกัน
.....1.3 ปัญหาการกำหนดทางเลือกที่ใช้ในการบริหารจัดการประเมิน คือ ผู้วางแผนไม่สามารถมั่นใจว่าเทคนิควิธีการบริหารจัดการหรือกิจกรรมสำหรับวัตถุประสงค์ดังกล่าวมีอะไรบ้าง และควรเลือกใช้เทคนิคหรือกิจกรรมใดจึงจะสามารถนำไปสู่การบรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ อย่างไรก็ดีการที่ผู้วางแผนไม่พิจารณาทางเลือกอื่น ๆ เลย ก็อาจเป็นจุดอ่อนของการบริหารจัดการประเมินเพราะการไม่เปิดโอกาสเลือกเทคนิควิธีที่ดีที่สุด อาจนำไปสู่การไม่สามารถบรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้
.....1.4 ปัญหาจากการวางแผนและเตรียมการประเมิน จะทำให้การประเมินขาดประสิทธิภาพ หรืออาจถูกละเลยไม่ได้รับการประเมิน การขาดการประสานงานที่ดีของหน่วยงานก็ถือเป็นปัญหา อุปสรรคต่อการประเมิน
2. ปัญหาการประยุกต์ใช้โมเดลประเมิน เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นจากผู้ประเมินเลือกรูปแบบการประเมินไม่เหมาะสมกับสิ่งที่ต้องการประเมิน มีการเลือกใช้รูปแบบการประเมินที่เป็นที่นิยมหรือรู้จักกันดี หาตำราอ้างอิงง่าย เช่น การนำรูปแบบการประเมิน CIPP ไปใช้กรณีที่โครงการสิ้นสุดไปแล้วเป็นการประเมินย้อนหลัง ซึ่งไม่สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของผู้ประเมิน CIPP ดังนั้น การใช้โมเดลในการประเมินควรคำนึงถึงบริบทและวัตถุประสงค์ของการใช้ประโยชน์ของการประเมินแต่ละครั้งไม่ควรยึดติดกับรูปแบบการประเมินใดรูปแบบหนึ่ง เพราะฉะนั้นควรออกแบบการประเมินให้ตรงกับวัตถุประสงค์ของความต้องการใช้ข้อมูลจากการประเมินให้มาก
3. การออกแบบการประเมิน
ถ้ากล่าวถึงการออกแบบการประเมิน จะครอบคลุมการออกแบบ 3 เรื่องคือ ออกแบบกลุ่มตัวอย่าง ออกแบบการเก็บรวบรวมข้อมูล และ การออกแบบการวิเคราะห์ข้อมูล
ปัญหาที่พบในขั้นตอนนี้ผู้เขียนได้รวบรวมไว้ดังนี้
- ปัญหาจากการออกแบบกลุ่มตัวอย่าง คือ กลุ่มตัวอย่างไม่เป็นตัวแทน ประชากรอย่างแท้จริง จำนวนและการสุ่มไม่เหมาะสม
- ปัญหาจากการออกแบบการเก็บรวบรวมข้อมูล ประเด็นนี้ หมายถึง เครื่องมือ+วิธีการเกี่ยวกับเครื่องมือ ปัญหาเริ่มได้ตั้งแต่ ไม่กำหนดกรอบความคิด หรือกำหนดไม่ชัด นิยามตัวแปรไม่ชัด
สุดท้าย ปัญหาจากการออกแบบการวิเคราะห์ข้อมูล ที่พบทั่วไป คือ สถิติไม่สอดคล้องวัตถุประสงค์ ใช้สถิติไม่เหมาะกับข้อมูล/กลุ่มตัวอย่าง ที่สำคัญอีกประการหนึ่งไม่มีการกำหนดกรอบแนวทางการประเมิน เพราะกรอบแนวทางนี้จะชี้ให้เห็นความสัมพันธ์ของวัตถุประสงค์ ตัวบ่งชี้ แหล่งข้อมูล เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล วิธีการวิเคราะห์ข้อมูล และเกณฑ์ในการประเมินได้อย่างชัดเจน สะดวก และง่ายในการดำเนินงานตามกรอบที่วางไว้

นอกจากนี้ประเด็นสำคัญของการออกแบบการประเมินที่เป็นปัญหา คือ
1. ตัวแปร ปัญหาที่พบ คือ ความเลือกตัวแปรที่ไม่ตรงกับวัตถุประสงค์ที่ต้องการวัด การแก้ไข คือ การทบทวนวัตถุประสงค์ และพิจารณาตัวแปรที่สะท้อนสิ่งที่ต้องการวัดให้ได้ตรงกับวัตถุประสงค์ที่แท้จริง
2. ผู้ให้ข้อมูล ปัญหาที่พบ คือ การเลือกผู้ให้ข้อมูลที่ไม่ใช่ผู้เกี่ยวข้องกับสิ่งที่ต้องการวัด การแก้ไข คือ การทบทวนว่าสิ่งที่ประเมินใครเป็นผู้เกี่ยวข้องมากที่สุด การเลือกคนผู้นั้นมาให้ข้อมูล 1 คน ย่อมได้ข้อมูลที่ตรงกว่าเลือกคน 100 คนที่ไม่รู้จักสิ่งที่ประเมินเลย 3. การวิเคราะห์ข้อมูล ปัญหาที่พบ คือ การเลือกใช้สถิติไม่ตรงกับสิ่งที่ต้องการ ทำให้ในการนำเสนอไม่ตรงประเด็น การแก้ไขคือ การทบทวนตัวแปร และเลือกค่าทางสถิติที่สามารถสะท้อนค่าของตัวแปรนั้นๆให้ชัดเจนได้ดังนั้น ขั้นตอนการทบทวนวรรณกรรม จึงจำเป็นอย่างยิ่งในการออกแบบการประเมิน
4. การกำหนดกรอบแนวคิดทฤษฎีในการวิจัยการประเมิน
ปัญหาที่พบในการกำหนดกรอบแนวคิดทฤษฎีในการวิจัยประเมิน มักมาจากผู้วิจัยขาดทักษะ กระบวนการในการเลือกรูปแบบการประเมิน หรือไม่สามารถนำทฤษฎีแนวคิด ในการประเมินมาเลือกใช้กับวัตถุประสงค์ของผู้วิจัยเอง จึงก่อให้เกิดปัญหาในการกำหนดกรอบ และอีกประการหนึ่งคือ การเลือกกรอบการประเมินตามความนิยม ไม่ตรงกับสิ่งที่ต้องการประเมิน
5 การนิยามตัวแปร/ ตัวบ่งชี้และเครื่องมือที่ใช้ในการวัด
สำหรับประเด็นปัญหาทีที่เกี่ยวกับการนิยามตัวแปร / ตัวบ่งชี้และเครื่องมือที่ใช้ในการ วัดคือนิยามตัวแปรไม่ตรงกับวัตถุประสงค์ และนิยามตัวแปรกว้างเกินไปทำให้ไม่สามารถวัดได้
ตัวบ่งชี้ที่ดี ต้องสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ ต้องวัดได้ สังเกตได้ ต้องเชื่อถือได้ ไวต่อความแตกต่าง และ ต้องเป็นตัวบ่งชี้สำคัญ การวัด ต้องพูดถึงการพิจารณาเลือกใช้เครื่องมือต้องพิจารณาวัตถุประสงค์ กลุ่มตัวอย่าง(ลักษณะ จำนวนฯลฯ) เวลา งบประมาณ และคุณสมบัติเฉพาะเครื่องมือ

การวิเคราะห์ข้อมูล การนำเสนอผลการวิเคราะห์ ข้อมูล
.....ประการแรกจะกล่าวถึงปัญหาเกี่ยวกับการวิเคราะห์ข้อมูลก่อน ที่จะพบอยู่เสมอได้แก่ การใช้สถิติไม่เหมาะสมกับลักษณะของข้อมูล /การใช้สถิติไม่เหมาะสมกับการกระจายของข้อมูล /การใช้สถิติไม่เหมาะสมกับขนาดของกลุ่มตัวอย่างโดยเฉพาะการใช้สถิติอ้างอิงประเภทสถิติพาราเมตริกที่จะต้องมีกลุ่มตัวอย่างขนาดใหญ่พอ /การใช้สถิติไม่สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของการวิจัย,ประเมิน
ประการที่ 2 ปัญหาการนำเสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูล ปัญหาซึ่งเกิดจากการนำเสนอผลการประเมินไม่ตรงและไม่เรียงตามวัตถุประสงค์ของการประเมิน เสนอผลการประเมินไม่กระชับ มีการสอดแทรกความคิดเห็นลงไปด้วย และนำเสนอโดยไม่คำนึงถึงการสื่อความหมายกับผู้ใช้ผลการประเมินให้เข้าใจ

.....ปัญหาในการเขียนรายงานการประเมิน ที่พบเห็นบ่อยๆจะมีตั้งแต่การตั้งชื่อเรื่องจนกระทั่งถึงการเขียนบรรณานุกรมและภาคผนวกโดยที่สำคัญที่สุดคือ วัตถุประสงค์การประเมิน และกรอบแนวคิดการประเมิน รวมทั้งหัวข้ออื่นที่เกี่ยวข้องกับกรอบแนวคิดการประเมิน คือขอบเขตการประเมิน เนื่องจากหัวข้อเหล่านี้เปรียบเสมือนเข็มทิศหรือหางเสือที่ควบคุมการเขียนรายงานในส่วนอื่น ๆ ตลอดทั้งเล่มถ้ายังไม่มีกรอบแนวคิดหรือมีแต่ไม่สมบูรณ์ก็ยากที่จะทำขั้นตอนอื่น ๆได้สมบูรณ์ สำหรับปัญหาที่พบคือการเขียนประเด็นการประเมินในกรอบแนวคิดคือนำวัตถุประสงค์โครงการมาเขียนเป็นประเด็นการประเมิน ทำให้ไม่ทราบว่าต้องการได้สารสนเทศสำคัญๆอะไรบ้าง และเขียนสาระอื่นๆในกรอบแนวคิดที่ต่อเนื่องจากประเด็นการประเมินไม่ได้

.....ปัญหาการเขียนรายงานการวิจัยที่พบก็คือ 1.เขียนเรียงลำดับหลักการเหตุผลไม่ถูกต้อง ควรเขียนภาพกว้างก่อนแล้วขมวดเข้าหาสิ่งที่จะประเมิน 2.เอาข้อมูลที่เกี่ยวข้องน้อยกับงานประเมินที่ทำมาใส่มากเกิน 3.เขียนขั้นตอนการประเมินเยิ่นเย้อ ใช้คำฟุ่มเฟือย 4.แสดงผลที่เป็นข้อมูลยากต่อการเข้าใจ 5.ไม่ได้นำข้อมูลที่ได้จากการค้นคว้ามาใช้ในการอภิปรายผลการประเมิน 6.สรุปผลไม่เป็นไปตามวัตถุประสงค์ สมมติฐานที่ตั้งไว้ 7.การเขียนข้อเสนอแนะพบว่าเขียนจากความคิดเห็นของผู้ประเมินมากเกินไป 8.มีรูปแบบการเขียนหลากหลาย ตามแต่ละสถาบันกำหนด 9.ใช้ภาษาไม่สม่ำเสมอ ใช้คำที่มีความหมายเดียวกันหลายคำ เช่น โมเดล กับ แบบจำลอง เป็นต้น แนวทางการแก้ไขควรมีการศึกษาการเขียนรายงานการประเมินหลายๆรูปแบบ เพื่อที่ทำให้เขียนรายงานได้ตามความประสงค์ของผู้ใช้ข้อมูลประเมิน และทบทวนภาษา การสื่อความเข้าใจ การสะกดคำให้ถูกต้อง อาจให้ผู้อื่นช่วยตรวจสอบก่อนอีกครั้ง